เจ้าพายุ 1 12 61
[071] โกศล 3 (ความฉลาด, ความเชี่ยวชาญ — Kosalla: skill; proficiency) อายโกศล (ความฉลาดในความเจริญ, รอบรู้ทางเจริญ และเหตุของความเจริญ — Āya-kosalla: proficiency as to gain or progress) อปายโกศล (ความฉลาดในความเสื่อม, รอบรู้ทางเสื่อมและเหตุของความเสื่อม — Apāya-kosalla: proficiency as to loss or regress) อุปายโกศล (ความฉลาดในอุบาย, รอบรู้วิธีแก้ไขเหตุการณ์และวิธีที่จะทำให้สำเร็จ — Upāya-kosalla: proficiency as to means and methods) ที. ปา. 11/228/231; อภิ. วิ. 35/807/439. ; Vbh. 325. หมวดธรรม: ติกะ — หมวด 3 — Groups of Three (including related groups) ที่มา: พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม — พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต)
ศ. 2554 บอกไว้ว่า – " กุศล: (คำนาม) สิ่งที่ดีที่ชอบ, บุญ. (คำวิเศษณ์) ฉลาด. (ส. ; ป. กุสล). " (๒) " อุบาย " บาลีเป็น " อุปาย " (อุ-ปา-ยะ) รากศัพท์มาจาก อุป (คำอุปสรรค = เข้าไป, ใกล้, มั่น) + อิ (ธาตุ = ไป, ถึง, เป็นไป) แผลง อิ เป็น เอ, แปลง เอ เป็น อาย + อ ปัจจัย: อุป + อิ = อุปิ > อุเป > อุปาย + อ = อุปาย (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า " กลวิธีเป็นเหตุให้ถึงความชนะศัตรู " " วิธีเป็นเหตุให้เข้าถึง " " การเข้าใกล้ " หมายถึง หนทาง, วิธี, กลวิธี, เล่ห์กล, เล่ห์เหลี่ยม (way, means, expedient, stratagem) ภาษาไทยใช้ทับศัพท์ว่า " อุบาย " พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ. 2554 บอกไว้ว่า – " อุบาย: (คำนาม) วิธีการอันแยบคาย; เล่ห์กล, เล่ห์เหลี่ยม. (ป., ส. อุปาย). " กุสล + อุปาย = กุสโลปาย > กุศโลบาย แปลตามศัพท์ว่า (1) " อุบายที่ดี " (คืออุบายที่ใช้ได้ผลดี) (2) " อุบายของคนฉลาด " (3) " อุบายเพื่อความดี " (คือวิธีการต่างๆ ที่ใช้เพื่อจูงใจคนให้ทำความดี) ในภาษไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ. 2554 บอกไว้ว่า – " กุศโลบาย: (คำนาม) อุบายอันแยบคาย. กุศล + อุปาย). "
↑ Michael Witzel (1989), Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes ed. Caillat, Paris, 97–265. ↑ พระราชธรรมมุนี (เกียรติ สุกิตฺติ). เกี่ยวกับอินเดีย; มหาชนบท16แคว้นในชมพูทวีปสมัยพุทธกาล; จดหมายเล่าเรื่องอนาคาริกธัมมปาละ; คำบูชาประทักษิณเวียนเทียน ณ สังเวชนียสถาน 4 แห่ง; ประจักษ์พยานเรื่องกรรมและตายแล้วเกิด; นำเที่ยวสถานที่ทางพระพุทธศาสนาในอินเดีย. กรุงเทพฯ: วี. อินเตอร์พริ้นท์, 2549. 278 หน้า. หน้า 20-24.